Παγκόσμια Ημέρα Βιοποικιλότητας, 22 Μαΐου
Βιοποικιλότητα είναι ένας όρος που χρησιμοποιούμε για να αναδείξουμε τον πλούτο του φυσικού κόσμου και προκύπτει από το συνδυασμό
των λέξεων «Βιολογική Ποικιλότητα».
Είναι η ποικιλία όλων των μορφών ζωής, δηλαδή των ζώων, των φυτών και των
γονιδίων τους καθώς και των οικοσυστημάτων που σχηματίζουν, ένα αποτέλεσμα
δισεκατομμυρίων ετών εξελικτικής διαδικασίας από τη φυσική αλλά και ανθρώπινη
επιρροή.
Ένα παράδειγμα για να
γίνει κατανοητό πώς τα γονίδια παίζουν σημαντικό ρόλο στην ποικιλομορφία των
ειδών είναι ο καθένας μας, καθώς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που διαθέτουμε, όπως
βάρος, ύψος, χρώμα του δέρματος και των ματιών, συμπεριφορά, αντοχή σε
ασθένειες κ.ά. μας διαφοροποιούν από τους υπόλοιπους ανθρώπους.
Χωρίς τον πλούτο της βιοποικιλότητας είναι δύσκολο να επιβιώσουμε, δυστυχώς
όμως πολύ συχνά τον θεωρούμε δεδομένο. Το ότι δεν είναι
δεδομένος, αλλά αντίθετα αποτελεί ύψιστη ανάγκη να επανεξετάσουμε τη σχέση μας
με το φυσικό κόσμο, μας θυμίζει κάθε χρόνο η Παγκόσμια Ημέρα Βιοποικιλότητας
που γιορτάζεται στις 22 Μαΐου. Το φετινό θέμα εορτασμού «Οι λύσεις μας είναι στη φύση»
θέλει να μας υπενθυμίσει ότι παρά τις τεχνολογικές εξελίξεις είμαστε πλήρως εξαρτημένοι
από τα ζωντανά και υγιή οικοσυστήματα για το νερό, τα τρόφιμα, τα φάρμακα, τα ρούχα,
τα καύσιμα, τη στέγη, την ενέργεια και ότι το μέλλον μας είναι συνδεδεμένο με
τη φύση.
Ας θυμηθούμε κάποια πράγματα!
Η βιοποικιλότητα είναι στοιχείο ζωτικής σημασίας για κάθε μας
δραστηριότητα, αλλά και για την ίδια την επιβίωσή μας.
- Η παραγωγή τροφίμων είναι
σε μεγάλο βαθμό εφικτή μόνο και μόνο επειδή υπάρχουν φυσικές συνθήκες, όπως το
γόνιμο έδαφος, το νερό και οι μέλισσες που γονιμοποιούν φυτά
και δέντρα.
- Τα φυτά καθαρίζουν τον αέρα
απορροφώντας επιβλαβείς ρύπους και απελευθερώνοντας οξυγόνο.
- Οι ντουλάπες μας περιέχουν υφάσματα
από φυσικές ίνες, όπως το βαμβάκι, το μαλλί και το μετάξι.
- Τα δάση και άλλα φυσικά συστήματα, μας εφοδιάζουν με ξυλεία και υλικά με τα οποία
κατασκευάζουμε κτίρια και έπιπλα.
- Πολλά φάρμακα έχουν φυσική προέλευση, π.χ. η
πενικιλίνη παράγεται από τη μούχλα, η κωδεΐνη προέρχεται από παπαρούνες ενώ το απόσταγμα του φλοιού της ιτιάς (σαλικυλικό οξύ),
μια αναλγητική φόρμουλα που συνιστούσε ο πατέρας της ιατρικής, Ιπποκράτης, από
το 400 π.Χ, αποτέλεσε τη βάση της σημερινής ασπιρίνης (ακετυλοσαλικυλικό οξύ).
- Το 50% του διοξειδίου του άνθρακα που απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα
απορροφάται από φυσικά συστήματα στην ξηρά και τη θάλασσα. Αυτές οι «εστίες
απορρόφησης άνθρακα» διαδραματίζουν σημαντικότατο ρόλο όσον αφορά την
επιβράδυνση της κλιματικής αλλαγής.
- Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι και η μαγκρόβια βλάστηση μας προστατεύουν από καταιγίδες
και παλιρροϊκά κύματα, ενώ οι υγρότοποι και τα δάση λειτουργούν σαν σφουγγάρια που απορροφούν το
επιπλέον νερό και αποτρέπουν τις πλημμύρες.
- Οι όμορφες φυσικές περιοχές προσελκύουν πολυάριθμους επισκέπτες,
εξασφαλίζοντας εισόδημα για τους ντόπιους.
- Πολλοί άνθρωποι περνούν μεγάλο μέρος του ελεύθερου χρόνου τους
απολαμβάνοντας απλώς την ομορφιά του φυσικού κόσμου, κάτι που τους προσφέρει
συναισθηματική και πνευματική ευεξία.
- Τα άφθονα τρόφιμα που τρώμε, ο αέρας που αναπνέουμε, το νερό που πίνουμε
και ο καιρός που κάνει τον πλανήτη μας κατοικήσιμο, όλα προέρχονται από τη φύση
και η ζωή στη Γη δεν θα ήταν δυνατή χωρίς τις υπηρεσίες της.
Όλα τα είδη της Γης συνεργάζονται μεταξύ τους για να επιβιώσουν και να
διατηρήσουν τα οικοσυστήματά τους, και όσο ασήμαντος να μας φαίνεται ο ρόλος
κάποιων, στην πραγματικότητα αποτελούν γρανάζια μιας καλοκουρδισμένης μηχανής,
η οποία δεν θα μπορούσε να δουλέψει αν έλειπαν. Ένα απλό παράδειγμα είναι
το γρασίδι που τρέφει τα ζώα, τα οποία με τη σειρά τους επιστρέφουν θρεπτικά
συστατικά στο έδαφος, μέσω της κοπριάς, για να παραχθεί περισσότερο γρασίδι.
Με την πάροδο των χρόνων, όλα τα είδη που ζουν σήμερα ανέπτυξαν μοναδικά
χαρακτηριστικά που τα έκαναν να διαφέρουν από τα άλλα είδη. Οι
επιστήμονες εκτιμούν ότι υπάρχουν περίπου 8 εκατομμύρια είδη φυτών και
ζώων. Ωστόσο, μόνο το 10% έχει εντοπιστεί και περιγραφεί μέχρι στιγμής, με
τα περισσότερα από αυτά να είναι έντομα. Αυτό σημαίνει ότι εκατομμύρια
άλλοι οργανισμοί παραμένουν ένα πλήρες μυστήριο. Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι
και οι ωκεανοί του πλανήτη παραμένουν στο μεγαλύτερο μέρος τους ανεξερεύνητοι
και κρύβουν πάρα πολλά μυστικά!
Μεγάλο μέρος της βιοποικιλότητας της Γης ωστόσο, απειλείται λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας
που όχι μόνο διαταράσσει αλλά και καταστρέφει τα οικοσυστήματα. Βασικές απειλές για τη βιοποικιλότητα είναι:
-
η εντατική γεωργική παραγωγή και η υπεραλίευση για την
κάλυψη των διατροφικών μας αναγκών που έχουν τριπλασιαστεί τα 100 τελευταία
χρόνια,
-
η καταστροφή των δασών για την παραγωγή ξυλείας και για
την εξάπλωση των πόλεων,
-
η ρύπανση της ατμόσφαιρας από καυσαέρια, του εδάφους από
τα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα και των ωκεανών από δραστηριότητες κυρίως στη
στεριά αλλά και τη θάλασσα,
-
η κλιματική αλλαγή που αλλάζει πλήρως τις συνθήκες που
επικρατούν σε κάθε περιοχή με αποτέλεσμα οι οργανισμοί που δεν καταφέρνουν να
αναπτύξουν μηχανισμούς προσαρμογής να οδηγούνται προς την εξαφάνιση,
-
τα ξενικά είδη, οι οργανισμοί δηλαδή που εισάγονται σε
οικοσυστήματα έξω από τη γεωγραφική περιοχή που ζουν με αποτέλεσμα να απειλούν πιο
αδύναμους οργανισμούς.
Αυτές οι απειλές έχουν προκαλέσει άνευ προηγουμένου αύξηση του
ποσοστού εξαφάνισης ειδών και γι’ αυτό μάλλον ήρθε η ώρα να
ξαναφτιάξουμε τη σχέση μας με τη φύση.
Στον οδηγό του Προγράμματος «Παιδική HELMEPA» υπάρχουν αρκετές δραστηριότητες που έχουν σχέση με τη βιοποικιλότητα,
όπως π.χ η «διαδικτυακή έρευνα για ένα οικοσύστημα», η «συνέντευξη από θαλάσσιο
οργανισμό», το «παιχνίδι της τροφικής αλυσίδας», το παιχνίδι με τα ξενικά είδη
και η «δημιουργία φυλλαδίου για τον Λαγοκέφαλο και το Λεοντόψαρο», δύο πολύ
επικίνδυνους εισβολείς.
Ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τη βιοποικιλότητα μπορεί να μάθει κάποιος
λύνοντας και το παρακάτω κουίζ:
1. Η παγκόσμια εμπορία άγριων ζώων είναι μια προσοδοφόρα παράνομη δραστηριότητα.
Ποιο είναι το περισσότερο διακινούμενο θηλαστικό στον κόσμο;
Α) Λεοπάρδαλη
Β) Παγκολίνος (είδος μυρμηκοφάγου)
Γ) Λεμούριος
Δ) Πίθηκος
2. Τι ποσοστό των φυτών που καλλιεργούνται για ανθρώπινη κατανάλωση επικονιάζεται
από ζώα;
Α) 90%
Β) 75%
Γ) 50%
Δ) 35%
3. Τι ποσοστό της στεριάς καλύπτεται από δάση;
Α) 20%
Β) 30%Γ) 60%
Δ) 80%
4. Τι ποσοστό των θηλαστικών της Γης βρίσκεται στην άγρια φύση;
Α) 4%
Β) το ένα τρίτο
Γ) τα μισά
Δ) 80%
5. Τι ποσοστό κοραλλιών έχει πεθάνει τα τελευταία 30 χρόνια;
Α) Λιγότερο από 10%
Β) 30%
Γ) τα μισά
Δ) 80%
6. Τι είναι τα διάτομα;
Α) Σωματίδια σκόνης που προκαλούν αρρώστιες στον άνθρωπο
Β) Ένας τύπος μικροσκοπικών φυκών
Γ) Μικρά σωματίδια πυριτίου στους
ωκεανούς
Δ) Ένα είδος χόρτου που απορροφά την
ακτινοβολία
7. Από όλα τα είδη που προστατεύονται από τη Σύμβαση για το Διεθνές Εμπόριο
Απειλούμενων Ειδών, ποιο ποσοστό είναι φυτά;
Α) 24%
Β) 44%
Γ) 64%
Δ) 84%
8. Από όλα τα είδη που υπάρχουν στη Γη, περίπου ποιο ποσοστό έχει
εντοπιστεί και περιγραφεί;
Α) 10%
Β) 20%
Γ) 50%
Δ) 100%
9. Ποιος από τους παρακάτω οργανισμούς είναι ο πιο «θορυβώδης»;
Α) O ελέφαντας
Β) Ο φυσητήρας
Γ) Ο γκρίζος λύκος
Δ) Το τζιτζίκι
10. Ποια από τις παρακάτω προτάσεις για την Ποσειδωνία, το γρασίδι της
θάλασσας είναι λάθος;
Α) Τη συναντάμε σε όλο τον κόσμο
Β) Προτιμά θερμοκρασίες νερού 17-24οC
Γ) Προστατεύει το βυθό από τη
διάβρωση
Δ) Δεσμεύει CO2 εμπλουτίζοντας το νερό
και την ατμόσφαιρα με οξυγόνο