Παγκόσμια Ημέρα
Αποδημητικών Πτηνών - 9 Μαΐου 2020
Η Παγκόσμια Ημέρα Αποδημητικών Πτηνών γιορτάζεται από το
2006 και αποτελεί μια πρωτοβουλία του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων
Εθνών (UNEP) με σκοπό να
ενημερώσει και να ευαισθητοποιήσει την παγκόσμια κοινή γνώμη σχετικά με την
προστασία των αποδημητικών πτηνών και των οικοτόπων τους.
Το φετινό θέμα της Παγκόσμιας Ημέρας Αποδημητικών Πτηνών
είναι «Τα πουλιά συνδέουν τον κόσμο μας» και επιλέχθηκε για να
τονίσει την οικολογική σημασία των πουλιών που ταξιδεύουν σε όλο τον πλανήτη
και την ανάγκη διεθνούς συνεργασίας για τη διατήρηση και προστασία των
μεταναστευτικών τους διαδρομών και των βιοτόπων όπου σταθμεύουν για να τραφούν
και να ξεκουραστούν, ώστε να συνεχίσουν το μακρύ και δύσκολο ταξίδι τους.
Η μετανάστευση των πουλιών εντυπωσίαζε τον άνθρωπο από
την αρχαιότητα και έχει καταγραφεί ακόμη και πριν από 3.000 χρόνια στα έργα
αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, συμπεριλαμβανομένων του Ομήρου και του Αριστοτέλη.
Παρόλο που η επιστήμη έχει προχωρήσει και γνωρίζουμε ήδη πολλά για το φαινόμενο
αυτό, συνεχίζει να μας προκαλεί θαυμασμό ακόμα και σήμερα.
Δύο φορές το χρόνο,
την άνοιξη και το φθινόπωρο, δισεκατομμύρια πουλιά μετακινούνται σε τεράστιες
αποστάσεις σε ολόκληρο τον κόσμο. Τα μεταναστευτικά πουλιά χρησιμοποιούν τρεις
κύριες διαδρομές: την αφρικανική-ευαρασιατική, την ανατολική ασιανοαυστραλιανή
και την αμερικανική.
Γιατί μεταναστεύουν τα πουλιά;
Με τον ερχομό του χειμώνα, η εύρεση τροφής (σπόροι, έντομα κ.α.) γίνεται
πολύ δύσκολη και για το λόγο αυτό ορισμένα είδη πουλιών αναγκάζονται να
ταξιδέψουν σε πιο θερμά κλίματα όπου η τροφή είναι άφθονη. Την άνοιξη
πραγματοποιούν το αντίθετο δρομολόγιο και επιστρέφουν πάλι πίσω στο σπίτι τους.
Ανάλογα με την απόσταση που διανύουν, τα αποδημητικά πτηνά χωρίζονται στις
3 παρακάτω κατηγορίες:
·
Μετανάστες μικρών αποστάσεων: μετακινούνται σε πολύ κοντινές περιοχές, για
παράδειγμα από την κορυφή του βουνού στους πρόποδες.
·
Μετανάστες μεσαίων αποστάσεων: μετακινούνται σε περιοχές όχι πολύ μακρινές,
για παράδειγμα από μια χώρα στη διπλανή.
·
Μετανάστες μεγάλων αποστάσεων: μετακινούνται σε περιοχές αρκετά μακρινές,
με τελείως διαφορετικό κλίμα και θερμοκρασία.
- Πρωταθλητής στις μετακινήσεις μεγάλων αποστάσεων είναι το χιονογλάρονο, που μπορεί να καλύψει 20.000 χλμ διαδρομής από τις περιοχές αναπαραγωγής του στην Αρκτική μέχρι τη διαχείμασή του στα εδάφη της Ανταρκτικής και πάλι πίσω κάθε χρόνο. Τα πουλιά επιβιώνουν από το απέραντο ταξίδι, βουτώντας στη θάλασσα για να αλιεύσουν ψάρια καθώς ταξιδεύουν. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους (25-30 χρόνια), τα χιονογλάρονα μπορούν να ταξιδέψουν πάνω από 3.000.000 χλμ, ένα ιδιαίτερα εντυπωσιακό επίτευγμα για ένα πουλί που ζυγίζει μόλις 100 γρ.!
Πώς ξέρουν πού πάνε;
Τα αποδημητικά πουλιά έχουν διάφορους τρόπους για να μη χάνουν ποτέ τον
προσανατολισμό τους. Βασίζονται στο ένστικτό τους, το οποίο τους οδηγεί στο
σωστό προορισμό, στην όσφρησή τους, αλλά και στην ικανότητά τους να «διαβάζουν»
το χάρτη του ουρανού σαν τους παλιούς ναυτικούς, ακολουθώντας τα αστέρια, τον
ήλιο και τη σελήνη. Αναγνωρίζουν επίσης τα σημεία από τα οποία περνούν,
βάζοντας χαρακτηριστικά «σημάδια» στο μυαλό τους, όπως για παράδειγμα το σχήμα
κάποιας λίμνης ή βουνοκορφής. Επιπλέον, πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι τα
πουλιά έχουν μια μαγνητική αίσθηση και χρησιμοποιούν ως οδηγό το μαγνητικό
πεδίο της Γης.
Ο λόγος που δεν βλέπουμε συχνά αυτά τα πουλιά να πετάνε, είναι γιατί
συνήθως πραγματοποιούν το ταξίδι τους σε αρκετά μεγάλο υψόμετρο από 150 έως και
600 μέτρα. Μερικά είδη πτηνών πετάνε ακόμα πιο πάνω και μπορούν να φτάσουν
μέχρι και το ύψος του Έβερεστ, που είναι το πιο ψηλό βουνό στον κόσμο. Υπάρχουν
όμως και κάποια που δεν μπορούν να πετάξουν και έτσι μεταναστεύουν κολυμπώντας,
όπως οι πιγκουίνοι.
Τα αποδημητικά πουλιά συνήθως ταξιδεύουν το πρωί και το βράδυ σταματούν για
να φάνε και να ξεκουραστούν. Υπάρχουν όμως και πτηνά που ταξιδεύουν ασταμάτητα
όλη μέρα και νύχτα. Αυτά έχουν την ικανότητα να τρώνε και να κοιμούνται στον
αέρα. Κατά την θερινή περίοδο τρώνε αρκετά, με σκοπό να αποθηκεύσουν λίπος κάτω
από τα φτερά τους, για να μπορέσουν το χειμώνα να κάνουν το μεγάλο ταξίδι που
χρειάζεται αρκετή ενέργεια.
Πολλά αποδημητικά πουλιά προτιμούν την Ελλάδα για το μεταναστευτικό τους
ταξίδι, καθώς η χώρα μας είναι πλούσια σε χλωρίδα και πανίδα. Υπάρχουν 455 είδη
πτηνών στην Ελλάδα, μερικά από τα οποία πολύ σπάνια. Τα περισσότερα από αυτά
κατοικούν μόνιμα εδώ, υπάρχουν όμως και κάποια είδη που περνάνε πάνω από τη
χώρα μας ή σταθμεύουν εδώ, άλλα έρχονται για να ξεχειμωνιάσουν και άλλα για να
ξεκαλοκαιριάσουν. Τα πουλιά αυτά έρχονται στην πατρίδα μας από τις χώρες του
Βορρά, αλλά και από την Αφρική.
Μερικά από τα πιο γνωστά αποδημητικά πτηνά είναι:
- Τα χελιδόνια, που τα έχουμε συνδυάσει με τον ερχομό της άνοιξης, διανύουν έως και 10.000 χλμ για να φτάσουν στη χώρα μας. Ξεκινούν σε μεγάλα σμήνη από την υποσαχάρια Αφρική, για να έρθουν εδώ την άνοιξη. Το ίδιο μεγάλο ταξίδι κάνουν και το φθινόπωρο όταν φεύγουν από την Ελλάδα.
- Ο πελεκάνος, που είναι μεγαλόσωμο υδρόβιο πουλί και χαρακτηρίζεται από τον μακρύ του λαιμό και το μεγάλο ράμφος που χρησιμοποιεί για να πιάνει τη λεία του και να στραγγίζει το νερό πριν το πιει. Ζει σε υγρούς τόπους, όπως παραθαλάσσια μέρη, ποτάμια και λίμνες. Στην Ελλάδα απαντώνται δύο είδη, ο παγκοσμίως απειλούμενος Αργυροπελεκάνος και ο Ροδοπελεκάνος που έρχονται τον Μάιο από την ανατολική υποσαχάρια Αφρική και διατηρούν αποικίες κυρίως στη λίμνη Μικρή Πρέσπα.
- Ο πελαργός, που φτάνει στην Ελλάδα τον Μάρτιο και φεύγει τον Αύγουστο για την Αφρική. Τρέφεται με σκουλήκια, φίδια, σαύρες, βατράχια, αρουραίους, ποντίκια, αλλά και έντομα, όπως ακρίδες και γρύλους. Οι πελαργοί είναι πολύ στοργικοί γονείς και στέκουν μέσα στη φωλιά συνήθως στο ένα πόδι, προστατεύοντας τα μικρά τους από τη βροχή ή το δυνατό ήλιο με τις φτερούγες τους.
- Ο μαυροπετρίτης , έρχεται τέτοια περίοδο κάθε χρόνο από τη Μαδαγασκάρη στα Αντικύθηρα, διανύοντας 8.000 χλμ σε περίπου 26 ημέρες.
- Τα φλαμίνγκο ή φοινικόπτερα είναι πουλιά με το χαρακτηριστικό ροζ φτέρωμα, έχουν λεπτά πόδια και γαμψή μύτη. Αναπαράγονται στην Τουρκία, τη Γαλλία, την Ισπανία και Ιταλία και έρχονται να ξεχειμωνιάσουν στην Ελλάδα σε μεγάλους πληθυσμούς, κυρίως στη λίμνη Κερκίνη.
Άλλα αποδημητικά πουλιά που μεταναστεύουν στη χώρα μας είναι ο ερωδιός, η
αγριόπαπια, η αγριόχηνα, ο κύκνος, ο σταχτοτσικνιάς, ο λευκοτσικνικάς, ο τσίφτης, η κιτρινοσουσουράδα, το τρυγόνι
και ο κατσανολαίμης.
Για τη διατήρηση και προστασία των άγριων αποδημητικών και αυτόχθονων
πτηνών, που παρουσιάζουν μείωση του πληθυσμού τους, υπάρχουν σχετικές
νομοθεσίες όπως η Ευρωπαϊκή Οδηγία για τα Πουλιά (Οδηγία 2009/147/ΕΚ) και οι
Διεθνείς Συμβάσεις της Βέρνης και της Βόννης, που απαγορεύουν μεταξύ άλλων το
κυνήγι και την εμπορία τους.
Για τον εορτασμό της ημέρας αυτής, μπορούμε να βοηθήσουμε και εμείς τα
αποδημητικά πουλιά στο δύσκολο και σημαντικό ταξίδι τους και να δείξουμε πόσο
καλοί οικοδεσπότες είμαστε, φτιάχνοντας ταΐστρες με απλά και ανακυκλώσιμα
υλικά:
λικά
P
1 κουτί από γάλα ή χυμό
P Σπάγκος
P
Ψαλίδι
P
Τροφή για πουλιά
Διαδικασία
P
Κόβουμε με το ψαλίδι μια τρύπα στο μπροστινό μέρος του κουτιού, σε τέτοιο
μέγεθος ώστε να μπορεί να τρυπώσει το πτηνό.
P
Βάζουμε μέσα την τροφή.
P
Με το ψαλίδι κάνουμε μια τρύπα στο καπάκι και περνάμε το σπάγκο (όπως στα
στολίδια για το χριστουγεννιάτικο δέντρο).
P
Βιδώνουμε το καπάκι και κρεμάμε την ταΐστρα σε κάποιο κλαδί δέντρου.
P
Για να στηρίζονται τα πουλιά καθώς τρώνε, μπορούν να χρησιμοποιηθούν
ξυλάκια ή ξύλινα κουτάλια
Με τις οδηγίες που υπάρχουν εδώ,
μπορείτε να φτιάξετε φωλιές από πηλό για τα χελιδόνια. Όσοι έχετε όρεξη για
χειροτεχνίες, μπορείτε να πάρετε ιδέες από εδώ
και να μας στείλετε τις δημιουργίες σας.
Πηγές: